آموزش دوتار موسیقی مازندران

دوره ابتدایی و متوسط

آموزش دوتار مازندران بر اساس آموزش شفاهی دوتار مازندران نزد هنرمندان سرشناس و شاخص این منطقه محمد رضااسحاقی و همچنین تحقیق میدانی جهت کسب روش های آموزش هنرمندان موسیقی منطقه صورت گرفته است.اصولا سازهایی که در آغوش گرفته می شوند از جمله سازهای تار و سه تار و دوتار، ابتدا آموختن دست راست (دستی که صدای اولیه ساز را تولید می کند) الزامی است. در این صورت با تولید نوای اولیه توسط دست راست مسئولیت دست چپ مشخص می شود. با بیان این مطلب ضرورت نواختن مضراب و مهارت اولیه ی دست راست برای فراگیری ساز دوتار بسیار قابل توجه است. آموزش دوتار مازندران در آغاز با مقدمه ای کوتاه درمورد دوتار و نحوه شکل گیری این کتاب آموزشی آغاز می گردد. سپس موضوعی مهم تحت عنوان « دوتار مازندران در گذرزمان » از تغییرات و اتفاقاتی که در طول متمادی تاریخ دوتاربرآن رفته با مستندات و توضیحات دقیق در ده صفحه آورده شده است.

بعداز این مطلب نوبت به طرز گرفتن ساز دوتار و جهت قرار گرفتن دست راست و چپ و طریقه نواختن مضراب وتوضیحات لازم مربوظ به آن در هفت صفحه شرحی کامل و قابل توجه آورده شده است.

از صفحه 25 کتاب تا 28 مطالب تئوری مورد نیاز برای آموزش نت خوانی و میزان ها آورده شده که دانستن این بخش برای ادامه مبحث کتاب الزامی است. یک صفحه هم به نشانه ها و علامت های نت نگاری در کتاب اختصاص داده شده است که نشانه ها و علائم اولیه را معرفی می کند. کلیه مطالب مورد اشاره بالا مقدمه ای برای آشنایی و آغاز آموزش عملی ساز دوتار مازندران بودند. حال که مقدمات و مطالب اولیه کتاب را مطالعه کردیم آموزش عملی این ساز را شروع می کنیم.

جلسه اول آموزش دوتار

شیوه ی دست گرفتن و نحوه نواختن دوتار

در این مرحله ابتدا دست گرفتن ساز دوتار و نواختن روی سیم های آزاد آن را آغازمی کنیم. درس های این بخش با سه عنوان ریتم خوانی و سرمشق های مضراب با تقسیمات ساده، ریتم خوانی و سرمشق های مضراب با تقسمات ترکیبی و ریتم خوانی و سرمشق های مضراب با تقسیمات لنگ طراحی شده است. ابتدا ریتم خوانی و سرمشق های مضراب ساده با 25 درس و ریتم خوانی و سرمشق های ترکیبی از درس 26 الی 33 و از درس 34 تا درس 40 درس های میزان لنگ می باشد.

در مجموع چهل درس به صورت دست باز و آزاد روی سیم دوتار با مضراب های متفاوت و متنوع طراحی شده که علاقمندان به دوتارنازندران ضمن تقویت و آموزش اولیه مضراب ها با ریتم های متنوع و کاربردی برای موسیقی مازندران آشنایی کامل پیدا می کنند. بعد از فراگیری مضراب ها و ریتم های مختلف اکنون نوبت به جابجا شدن دست چپ و یادگیری دستان ها و یا پرده های ساز است.

جلسه دوم آموزش دوتار

آشنایی با پرده ها و دستان های دوتار

در این مرحله از درس 41 تا درس 54 تمرین های مختلف برای آشنا شدن باپرده های ساز دوتار طرح شده است که جهت روان تر شدن حرکت دست چپ روی دسته ساز بسیار موثر می باشد. بهتر است تمرین های این بخش به دو مرحله تقسیم گردد. تمرین های طرح شده دراین قسمت برای یک جلسه آموزش کمی دشوار هست از این جهت تا درس 49 را در این مرحله تمرین کنید و ادامه درس ها از 50 تا 54 را در جلسه سوم تمرین نمایید.

جلسه سوم آموزش دوتار

جلسه سوم را با تمرین های مهم تر و حرکت های بیشتر روی دسته سازدوتار آغاز می کنیم تا از این طریق با فعالیت های بیشتر مهارت خوبی را جهت جابجایی روی دسته ساز دوتاربدست آوریم. بعد از آموزش این مرحله با همه ریتم ها و پایه های آهنگ های مازندرانی آشنا شدیم. یادآور می شویم آهنگ های مازندرانی و یا اصولا نواختن دوتار مازندرانی براساس جمله های پایه ای است که نوازنده هنگام خواندن آواز از آن استفاده می کند. در این صورت با گذراندن این مرحله از آموزش هنرجو با همه ریتم ها و ضرب های پایه ملودی های دوتار آشنایی کامل پیدا می کند.

جلسه چهارم آموزش دوتار

در این مرحله با نواختن اولین آهنگ مازندرانی آموزش دوتار به طور جدی آغاز می گردد. اولین آهنگ که آموزش آن را آغاز می کنیم آهنگ « بلبل سر دار» هست که به صورت ساده و مضراب های پر و در نهایت به صورت حرفه ای در درس شماره ی 57 به آن می رسیم. با یادگیری این درس علاقمندان به دوتار مسیر بسیار جذاب و شیرینی تجربه می کنند. قابل توجه علاقه مندان به ساز دوتار، چون دوتار ساز همراهی کننده آواز هست بهتر است هنرجویان ضمن فراگیری دوتار با آواز خواندن ترانه های مازندرانی هم اشنا شوند که در این صورت دوتار نوازی کامل شده و نواختن دوتار به همراه خواندن آواز جذاب تر و اصولی تر خواهد بود.

از این مرحله به بعد آموزش دوتار مازندران حدود 30 جلسه (30 هفته ) دیگر باقی می ماند تا بقیه درس ها را به ترتیب به همین روال هر جلسه یک آهنگ را یاد بگیرند، درمجموع طول دوره ی آموزش این کتاب حدود 36 جلسه (36 هفته ) می باشد. مجموع ساعات تمرین آن با میانگین روزانه 45 تا یک ساعت در روز حدود 180 الی 200 ساعت تا پایان دوره ی آموزش این کتاب است. با پشت سر گذاشتن دوره ی کامل آموزش دوتارمازندران و آشنا شدن با تمام تکنیک های نوازندگی دوتار، هنرجویان می توانند به صورت شنیداری و گوش سپردن آهنگ ها در مجموعه کتاب های پژوهشی موسیقی مازندران از همین نویسنده به همراه فایل های صوتی با بررسی و تجزیه تحلیل موسیقی که در سایت هم بار گذاری شده از جمله « گنجینه ی موسیقی مازندران» « آوانگاری موسیقی مازندران » « موسیقی آیینی و حماسی مازندران » « موسیقی هرایی مازندران » و منظومه ها و ترانه های کهن مازندران » دنباله ی آموزش موسیقی و نغمات و آهنگ های مازندرانی را به راحتی پی بگیرند.

ترتیب آهنگ هایی که دراین مجموعه ی آموزش دوتار مازندران قرار گرفته به شرح زیراست.

1. بلبل سردار             21. فاطمه مسکین
2. عباس مسکین        22. غریبه مه یاره
3. نرگس قله پانی       23. مریم طلا
4. ابربیته هواره          24. جمیله
5. حسین خان           25. کرماشو
6. ای خدا مه یار        26. لیلا خانم
7. مشتی                  27. لاره لاره
8. قطعه ای از هرایی   28. حجت غلامی
9. چله ای از هرایی     29. طالب
10. صنم                   30. صنم آوازی
11. دخترخاله            31. آق ننه
12. طیبه جان           32. چاربیداری حال
13. لحن کجوری        33. غریبی یار
14. جان لاره لاره
15. ام لیلا(تفنگ قد کوتاه)
16. نماشون سرا
17. بلارم شه دلخواه ره
18. لمپاسو
19. آهوآهولار
20. ماه ننه